Çerçeveleme Etkisi – Framing Effect
Okumaya üşenirseniz, Çerçeveleme Etkisi üzerine hazırladığımız animasyonu da izleyebilirsiniz.
Kalabalık bir partidesiniz ve hava almak için balkona yöneliyorsunuz. Balkonda hazırolda bekleyen biri dikkatinizi çekiyor, ellerini yumruk haline getirmiş ve belli ki kuvvetlice sıkıyor, mümkün olduğunca uzaklaşarak balkonun diğer ucuna yürüyorsunuz. Orada ise uzun boylu, yakışıklı esmer biri ufka bakarak sigarasını tüttürüyor.
Az önce iki karakteri sizlere sadece iki cümle eşliğinde aktardım ve verdiğim basit bilgiler çerçevesinde kafanızda kişiler ile ilgili senaryolar kurdunuz. Çerçeveleme Etkisi, aktarılan bilgilerin şekli ve yöntemine göre aynı konuya farklı yaklaşımlar sergilediğimizi öne süren bilişsel bir önyargıdır.
Soğuktan ürperip içeri yöneliyorsunuz ve arkadaşlarınızdan birine dışarıdaki garip adamı soruyorsunuz ardından da adamın yakın zamanda kanserden eşini kaybettiğini öğreniyorsunuz. Biraz önce garip veya asabi olarak nitelendirdiğiniz adam birden gözünüzde hayatının kötü bir döneminde kafa dağıtmak için partiye uğramış ama dayanamayıp kendini balkona atmış ve ağlamamak için zor duran yıkılmış bir adama dönüyor. Sadece birkaç saniyede adama olan bakış açınız değişip ilk düşüncelerimiz yeniden çerçeveleniyor.
Bu bahsettiğim örnek prensibin sadece bir yüzünü anlatıyor, aslında çok daha geniş bir tanımı var. Bu prensibin etki etmesi için verilen bilgilerin artmasına gerek yok, bilginin ilk başta sunulma şeklinin değişmesi bile bazen yeterli. Olayları nasıl algıladığımız büyük ölçüde bize nasıl sunulduğuna bağlıdır.
Hadi biraz daha derine inelim…
Çerçeveleme etkisi aslında pazarlama alanında insanları ikna etmek için sık sık kullanılır. Bazı noktalarda ise ikna etmenin önüne geçerek çok sağlam bir şekilde bizleri manipüle edebilir.
Bu arada çerçeveleme etkisinin en basit ve kült örneği bardağın yarısı dolu/yarısı boş muhabbetidir. Yarısı dolu bir bardak susuzluğunuzu giderebilirken yarısı boş bir bardak asabınızı bozabilir. Menüde yarısı dolu bardağın yanına 5 lira yazabilirsiniz, yarısı boş bardağın ise en fazla 3.
Reklamcılıkta Çerçeveleme Etkisi
Amos Tversky ve Daniel Kahneman çerçeveleme etkisini ortaya attıklarında deneyler ile bu etkinin birçok sektör ve alanda işe yaradığını kanıtlamışlar.
Bir ürün satmaya çalışıyoruz ve ürünü aşağıdaki iki şekilde çerçeveleyebiliriz.
1-) Bu ürün %90 olasılıkla düzgün çalışıyor.
2-) Bu ürün %10 olasılıkla hata veriyor.
İki seçenek de aynı anlama gelse de birinci seçenek pozitif çerçeveleme olarak geçiyor ve ürünün pozitif özelliğini vurguladığı için çok daha iyi satış rakamlarına ulaşıyor.
Başka bir örnek:
A-) Kursa katılan 10 kişiden 7’si iş bulabiliyor.
B-) Kursa katılan 10 kişiden 3’ü iş bulmakta zorlanıyor.
Aynı durum söz konusu, anlatmaya gerek yok.
Peki marketteki ürünlerin üstüne yazan sloganlara ne demeli?
%90 Şekersiz bir ürünü mü tercih edersiniz yoksa %10 şekerli mi? Aynı ürün aslında bu sadece slogan farklı şekilde çerçevelenmiş. Elbette kullanıcılar şekersiz yazanı tercih ediyor. Markette gezinirken ürünlerin üstünde yazanlara bir göz atın, bu yazıdan sonra nasıl bir çerçeveleme kullanıldığını anlayacaksınız.
Kombi veya yalıtım malzemesi reklamlarına hiç denk geldiniz mi? Bu tarz reklamlarda hep mevcut durumda ne kadar zarar ettiğinizi ve ürünü kullanarak ne kadar tasarruf edebileceğinizi anlatırlar. Buradaki çerçeveleme etkisi, loss aversion yani zarardan kaçınma ilkesi ile ilgilidir. İnsanlar zarardan kaçınmayı kar etmekten daha ön plana koyarlar. Bu reklamlarda ise mevcut durum bir zarar olarak çerçevelendiği için insanlarda bu durumdan kaçma ihtiyacı oluşur ve ürüne yönelirler.
Bundan sonra herhangi bir reklamda mevcut negatif durumunuz gözünüze sokulmaya çalışırsa, bunun bir çerçeveleme taktiği olduğunu anlayabilirisiniz.
Bilişsel önyargılar hakkındaki yazılarım devam edecek, o zamana kadar çerçevelere sıkışmayın ve bakış açınızı geniş tutun.
İlgili İçerik: Bilişsel Önyargılar Rehberi
İlgili Kategori: Davranışsal İktisat
Usanmadan yapılan hatalar, çıkarılan onlarca ders ve bu süreçte gelişen bakış açılarım. İşte size Yirmilerim…
Beni 3 dakikada tanımak için linke tıkla!
Aşağıdaki sosyal medya hesaplarımdan da maceralarımı takip edebilirsin 🙂