Self-Serving Bias Nedir? Özgüvenimizi Nasıl Etkiler?
Self-Serving Bias, başımıza kötü bir olay geldiğinde dış faktörleri suçladığımızı, güzel olaylar sonucunda da kendimize pay çıkardığımızı öne süren bilişsel bir önyargıdır. Özgüvenimizi korumaya çalışan bir savunma mekanizması olarak da bakabiliriz bu duruma.
Self-Serving Bias için “kendine hizmet eden önyargı” ile “kendine hizmet eden yanlılık” şeklinde “sikimsonik” çevirilere denk geldim ve İngilizce versiyonunu kullanmayı tercih ediyorum yazımda.
Hadi klasik örnekleri inceleyelim kavramı daha iyi anlamak için.
Self-Serving Bias Örnekleri
Sınavdan güzel bir not aldığımızda sınav kağıdımızı insanların gözüne sokmaya ve zekamızı övmeye bayılırız fakat düşük bir not aldığımızda hedef ibresi 180 derece yön değiştirir. Bir anda hocalar suçlu konuma gelir, sorulardır aslında zor olan ve bizim yetersizliğimizden bağımsızdır olay. Dün gece uykumuzu iyi alamamışızdır, sınavda başımız ağrımıştır, ön sırada oturan dangalak ayaklarını vurmuştur yere sınav boyunca. Bizi başarısızlığa iten engel olamadığımız dış faktörlerdir ve kurban rolünü oynamaya bayılırız.
Trafikte ve araba kazalarında hep karşı taraf suçludur. İş toplantımız kötü geçtiyse problem sunum kalitemizde değil anlayışsız müşteridedir her zaman.
Lütfen bir futbol maçının ardından kaybeden taraftaki futbolcuların yorumlarını izleyin, ne demek istediğimi tam olarak anlayacaksınız.
Ehliyet sınavımda arabayı 4 kere stop ettirdiğimde bilin bakalım kaç farklı dış faktörü suçlamıştım. (geçtim sınavı)
Zıplayan özgüvenli insan resimlerini uygun gördüm bu yazıma.
Dediğim gibi, sağlıklı bir yaklaşım olmasa da Self-Serving Bias aslında bir savunma mekanizmasıdır ve öz güvenli insanlar tarafından sıkça kullanılır. Özgüveni düşük veya depresif kişilerde ise bu durum tam tersi şekilde işler ve bu kişiler başarısızlık durumunda ağırlıkla kendilerini suçlarlar.
Bu önyargının yararlı olduğu durumlar da yok değil, örneğin işsiz kalmış birisi ekonomiyi ve şirketleri suçlayarak iş arama motivasyonunu koruyabilir fakat diğer yandan da bu durum kendini geliştirme ve kendi eksiklerini kapatma konusunda bireyi kısıtlayabilir.
Bu arada Self-Serving Bias, Amerika gibi bireyci toplumlarda daha çok ön plana çıkarken, Japonya gibi kolektivist toplumlarda o kadar yaygın değil.
Neler Öğrendik?
Öncelikle başarı ve başarısızlıklarımızı nasıl değerlendirdiğimizi bir gözden geçiriyoruz. Verdiğim örneklere benzer durumlara düştüğünüz muhakkak olmuştur. Zayıf noktalarınızı görmekten katiyen çekinmeyin.
Kendinize olan güveninizi korumak gayet önemli fakat kendi eksikliklerinizi ve hatalarınızı tespit edip kendinizi bu konularda geliştirmek çok daha mühim.
İlgili İçerik: Bilişsel Önyargılar Rehberi
İlgili Kategori: Davranışsal İktisat
Usanmadan yapılan hatalar, çıkarılan onlarca ders ve bu süreçte gelişen bakış açılarım. İşte size Yirmilerim…
Beni 3 dakikada tanımak için linke tıkla!
Aşağıdaki sosyal medya hesaplarımdan da maceralarımı takip edebilirsin 🙂
