Yetenek Nasıl Geliştirilir?

Geliştirmek istediğiniz bir yeteneğiniz var ve bodozlama dalmak yerine sağlam temeller mi atmak istiyorsunuz?

Hadi gelin bakış açımızı birazcık eğitelim.

2008 yılında yayınlanan, Malcolm Gladwell’in kaleme aldığı Outliers kitabı uzun süre New York Times en çok satanlar lisesindeki yerini korumayı başardı. Kitabın en çok sansasyon yaratan kısmı da yazarın sık sık bahsettiği 10.000 saat kuralı oldu.

Yazarın anlatışına göre, herhangi bir alanda 10.000 saatlik pratik yapılmasının kişiyi uzman seviyesine çıkaracağı anlamı çıkıyor. Muhtemelen sizler de bu kuralın internette birçok insanın ağzına sakız olduğunu fark etmişsinizdir.

Peki 10.000 saatinizi harcayarak istediğiniz alanda uzman olmanız mümkün mü?

Elbette hayır.

Kural ile ilgili diğer kitapları ve içerikleri okumaya başlayınca  yetenek geliştirme konusunda çok daha derin bir dünyaya dalma fırsatı buldum.

10.000 saat kuralı aslında Berlin müzik akademisindeki viyolonistler üzerinde yapılan tek bir araştırmaya dayanıyor ve yazarın da sonradan itiraf ettiği gibi ne yazık ki diğer alanlarda geçerli değil.

Kısacası 10.000 saatin kayda değer hiç bir anlamı yok diyebiliriz.

Bundan sonra sizden ricam biri sahneye çıkıp da 10.000 saat kuralı ile hava atmaya çalıştığında ona kulak asmamanız.

“Hocam 15.000 saat çalışalım o zaman?”

 

Pratik yapmak ne kadar önemli olsa da bir yeteneği geliştirmek istiyorsanız birazdan anlatacaklarımı göz önünde bulundurmanız gerekiyor.

Bir enstrüman çalmak, atletizm alanında ilerlemek veya bir yazılım dili öğrenmek, geliştirmek istediğiniz yetenek ne olursa olsun odaklanmanız gerek ilk şey planlı çalışmaktır. Bütün yabancı kaynaklarda “deliberate practice” olarak geçen bu kavramı, planlı veya maksatlı çalışma olarak Türkçe’ye çevirebiliriz.

Demek istediğim şu: İleri seviye bir koşucu olmak istiyorsanız, dışarı çıkıp kafanıza göre koşu antrenmanı yapmak sizi sadece bir noktaya kadar getirebilir ve bu durum her alanda geçerlidir.

Hedeflediğiniz yeteneği geliştirme yolunda çalışma planınızı hazırken de yapmanız gereken ilk şey de gerekli alt yeteneklerin tespitidir.

Örneğin bir enstrüman çalmayı öğrenecekseniz, nota bilgisi, ritim ve kulak çalışması gibi alt bilgileri de harmanladığınız sistemli bir çalışma planı oluşturmalısınız.

Kendimden örnek verecek olursam, üniversiteden mezun olduktan sonra dijital pazarlama alanında kariyer yapma hedefimi koyup bu alanda gelişmemi sağlayacak alt elementleri araştırıp bunları öğrenmeye koyuldum. Sonuç olarak da yıllar içinde kariyerimi sistemli bir eğitim sayesinde ilerletmeyi başardım.

Fakat yeni bir yeteneğe adım atıyorsanız muhtemelen bu yolda planlı bir çalışma stratejisi çıkarak kadar bilgili değilsinizdir. İşte bu noktada da bir öğretmenin desteği ile harikalar yaratabilirsiniz. Öğretmen kelimesinden kastım, geliştirmek istediğiniz yetenek konusunda sizden daha bilgili olan insanlardır ve bu öğretmenlerin size sunabileceği birden fazla yarar vardır.

Bunlardan birincisi biraz önce bahsettiğim yeteneğin temelindeki alt elementleri size göstermek iken ikincisi ise takıldığınız platoları aşmanızı sağlamaktır.

Herhangi bir yeteneği edinirken ilk zamanlarda çok hızlı bir ivme ile gelişip bu ivmeyi bir süre sonra kaybedersiniz. Bir dağa tırmandığınızı hayal edin, ilk başta düşük eğimde hızlıca yol kat edersiniz fakat eğim arttıkça ilerleme hızınız azalır. Bir yetenek edinirken de hem ilerleme hızınız düşme eğilimi gösterir hem de ara ara ilerlemenizi durduran platolar ile karşılaşırsınız.

Plato kavramına tarihten örnek vermek gerekirse, yüksek atlama sporunda bir süredir kırılamayan dünya rekorunu Amerikan atlet Dick Fosbury bir gün atlayışı yeni bir teknik ile sırt üstü deneyerek yerle bir etti ve bu olaydan sonra bütün sporcular bu yeni atlayış yöntemini kullanıp platoyu aşarak daha da iyi rekorlar kırdılar.

Takıldığınız her plato için bu zorlukları aşmış birer öğretmenin size yardım etmesi yola hızla devam etmenizi sağlayacaktır. Piyanodaki parmak yerleştirmesinden tutun ezber yaparken kullanılan özel bir yönteme kadar, bulacağınız öğretmenler tecrübeleri ile sizlere farklı yöntemler öğreterek yolunuza ışık tutabilirler.

Yeteneğinizi geliştirme yolunda dikkat etmeniz gereken son nokta ise geri bildirim döngüleridir.

Yaptığınız her hatadan ve kullandığınız her yanlış yöntemden anında haberdar olup bunları bir an önce revize etmeniz gerekmektedir. Hataları fark ettiğiniz geri bildirim alma süreniz uzadıkça kendinizi düzeltme süreniz de aynı şekilde uzar ve bu yüzden muazzam vakit kaybedersiniz. Hatalarınızı hızlıca tespit edip düzeltmenizi sağlayan bir mentorun yeteneğinize uzun dönemdeki katkısı ise paha biçilmezdir.

Bir yetenek elde etme konusunda heveslendiniz ve üzerine biraz emek harcayıp ardından pes mi ettiniz?

Muhtemelen yanlış bir strateji kullandınız ve bu yüzden potansiyelinizin tamamını ortaya koyamadınız.

Bu öğrendiğiniz yöntemler eşliğinde bir kez daha denemeye ne dersiniz?